Nederland-België/België-Nederland
In de zomermaanden van 2006 organiseerde het CBK Zeeland een tentoonstelling in Fort Ellewoutsdijk (Gemeente Borsele). Partner van het CBK Zeeland was hierbij de Culturele Raad Borsele. Het doel van de tentoonstelling 'Nederland-België / België-Nederland' was om meerwaarde te geven aan het Fort Ellewoutsdijk, waardoor de plaatselijke bevolking en de toeristen het Fort op een andere manier konden beleven. De landschappelijke aspecten van de omgeving werd door middel van kunst geaccentueerd. Ook de culturele uitwisseling van kunstenaars onderling en van kunstenaars met de bevolking stond bij deze zomertentoonstelling centraal.
Lees hier wat BN/DeStem en de PZC schreven over de tentoonstelling
Lees hier wat BN/DeStem en de PZC schreven over de tentoonstelling
Terug naar Archief
Kunstproject
De kunstenaars voor de tentoonstelling 'Nederland-België / België-Nederland' werden gevraagd om aan de hand van de geschiedenis van het Fort een kunstwerk in hun atelier of ter plekke te maken. De volgende kunstenaars hadden het fort ingenomen: Jeroen Doorenweerd, Florentijn Hofman, Marcelle van Bemmel, Broos (Zeger Reijers/Pietertje van Splunter), Menno de Nooijer, Wies de Bles, Martin Mc Namara, Tamara Dees, Linda Molleman, Stefaan van Biesen en Vadim Vosters.
Op internet is er een filmpje van Omroep Zeeland van Fort Ellewoutsdijk te bekijken.
Op internet is er een filmpje van Omroep Zeeland van Fort Ellewoutsdijk te bekijken.
Opening
Op zaterdag 8 juli vond de feestelijke opening plaats van dit unieke project. Behalve naar enkele korte toespraken van o.a. Kathrin Ginsberg (directeur CBK Zeeland) en Mart de Bruijne (wethouder cultuur gemeente Borsele) konden de bezoeker ook luisteren naar de muziek van cajunband Catfish.
Jeroen Doorenweerd Shipspotting
Vijf minuten wandelen buiten het fort, bij het haventje van w.s.v. Ellewoutsdijk aan de Westerschelde stond pal aan het water naast de kleedhokjes een donkergrijze Volvo 740 geparkeerd. Het publiek werd uitgenodigd daarin plaats te nemen en over de Westerschelde uit te kijken. In de auto was live het marifoonverkeer te volgen tussen scheepsverkeerspost Terneuzen en de passerende schepen: Shipspotting als een eigentijdse vorm van kustbewaking.
De kunstenaar is geboren in Terneuzen en is opgegroeid op een binnenvaartschip. Pal aan de overkant op de zeedijk heeft hij uren zitten vissen, kijkend naar deze kant. Zijn vader heeft ook gevaren op de sleepboten die de grote zeeschepen de Westerschelde binnen leiden. Deze ervaringen waren de aanleiding voor dit werk.
De wandeling over de dijk langs het haventje, de plek waar de auto stond en het uitzicht waren onderdeel van het werk. Het zette ertoe aan om de aandacht naar buiten te brengen, naar een bewuste observatie van de omgeving. Daarbij was het ook een aanleiding om te genieten van de prachtige omgeving.
Florentijn Hofman Nederland-België/België-Nederland
De eerste keer dat de kunstenaar bij het fort was merkte hij dat de wind eigenlijk altijd aanwezig is.
Dit resulteerde in een beeld waarin hij met die factor speelt. Hij had een nieuwe vlag gecreëerd uit de twee bestaande vlaggen van Nederland en België. Door de wind zag je af en toe de achterkant mee doen met de voorkant, hierdoor kreeg je een glimp te zien van wat achter de zichtbare vlag schuilde. De andere kant kon je alleen maar zien als je ver genoeg omliep. Als de zon achter de vlag stond zag je een nieuwe vlag verschijnen: een vlag met negen vlakken.
Marcelle van Bemmel Jump
De soldaten in een kazemat zaten zich vaak urenlang te vervelen maar moesten plotseling alert zijn als er een gevecht dreigde. De spanning tussen die twee gemoedstoestanden werd voelbaar in de installatie van de kunstenaar. Over de lengte van de verduisterde ruimte was een brede strook water aangelegd. Zes levensgrote figuren die door hun stilering deden denken aan de schilderingen van krijgers op klassieke Griekse vazen werden in hoog tempo één voor één aangelicht waardoor de indruk werd gewekt dat er een man over de gracht sprong. De sprong ging heel snel en achteraf vroeg je je af of je het wel echt gezien had.
Broos (Zeger Reyers & Pietertje van Splunter) Back-up
Back-up was een in een legertent beschutte uitkijkpost van waaruit twee andere uitkijkposten van het fort geobserveerd konden worden. De bezoeker observeerde de uitkijkposten, en de observanten die één van de twee posten konden bezetten, van achter. De uitkijkposten hebben beide een ander uiterlijk die hun oorsprong vindt in de verschillende functies, die gekoppeld zijn aan beider verschillende geschiedenis. De oudste is daadwerkelijk een onderdeel van het fort, een aanbouw door de Duitsers tijdens de bezetting, niet voor bezoek toegankelijk. De jongste is geplaatst door Natuurmonumenten en kijkt uit over de Westerschelde. Een moderne toeristische variant. 'Back - up' richtte zich op de wijze waarop een functionele uitkijkpost nooit zou kunnen bestaan, je zou kunnen zeggen dat 'Back - up' naar binnen keek en een wezenlijke onderdeel van het Fort zelf liet zien, het zei iets over het vroegere en huidige gebruik van het gebied.
Menno de Nooijer Boomboot
De twee stammen stonden naast of tegenovert elkaar, maar waren stukken uit dezelfde boom. Het is cypressenhout afkomstig uit Parakila op Lesbos. In vroeger tijden bouwde men oorlogsschepen met hout uit het Middellandse zeegebied. De kunstenaar vond hierom Grieks hout heel toepasselijk. Op/uit de stammen was een bootje gezaagd met een kettingzaag. De schelpen kwamen uit Yrseke. De twee stammen stonden naast elkaar als Nederland en België, omdat Nederland en België vroeger een eenheid vormden en dezelfde wortels hebben. Maar ze staan ook tegenover elkaar, zoals vlak na de afscheiding van België in 1830 of zoals vandaag de dag wanneer het over de uitdieping van de Westerschelde gaat.
Wies de Bles Ochtendgloren
De kunstenaar werd in de onderwater gelopen cel geraakt door de ingetogen stilte, de nachtelijke duisternis en het doodse water. Hier is het idee voor het kunstwerk geboren. Zij wilde als een bezielende kracht de materie tot leven wekken, door het eerste licht van de dag te weerspiegelen. Door het keerpunt in de tijd vast te leggen, zoals de nacht overgaat in de dag, eb in vloed, het leven in de dood, is er een hoopvolle spanning ontstaan wat er in de toekomst zal komen.
Martin Mc Namara Endlessness
De monumentale leegte van de kazemat wordt vormgegeven door een ogenschijnlijke lichte bakstenen overkoepeling. In deze ijle ruimte werd de leegte geaccentueerd door de strakke lijn van de slagboom, die de ruimte wilde begrenzen, maar ook door zijn vorm doorgang wilde bieden. Het gesloten hekwerk gaf nog eens op paradoxale wijze deze leegte aan.
Tamara Dees Schepen gaan
Door een kijker werd door middel van spiegels een gezichtsbedrog gecreëerd. Door twee spiegels tegen elkaar in een hoek te plaatsen liep het beeld niet precies door, maar verdween er een gedeelte. Hiermee werd de illusie gecreëerd dat schepen aan kwamen varen en op een bepaald punt verdwenen, zoals bijvoorbeeld in de Bermudadriehoek.
Reniere & Depla Mors putativa
In 1831 bouwde de stadsarchitect van Den Haag op de burgerlijke begraafplaats een ?schijndodenhuis?. De ultieme angst voor het ongekende, in casu het begrip 'schijndood', was toen een realiteit. In afwachting van een definitieve teraardebestelling werd een overledene, tijdens een wachtperiode van enkele dagen, opgebaard en voorzien van een waarschuwingssysteem met bellen die een eventueel ?ontwaken? aan de omgeving kenbaar maakte. In 1830 scheidde België zich af van de Nederlanden. Angst voor het ongekende lag aan de oorzaak van het bouwen van het fort Ellewoutsdijk. Een verder nooit gebruikte constructie die verder leeft in zijn wachtperiode als een schijndode realiteit.
Linda Molleman In de knop gebroken
In de kazemat werd langs weerszijden van één van de schietgaten op regelmatige afstand het plafond door middel van rode elastieken met de grond verbonden. De lange gang naar het schietgat was vrij. Op het einde van de lange gang hing voor het schietgat een beukenboompje met de wortels naar boven gericht, waarvan de knoppen vervangen waren door kogels. De rode elastieken vibreerden en trilden wanneer men er doorheen liep. Ze gaven de spanning, de angst en de psychische druk van de soldaat weer op weg naar het schietgat vanwaar hij mensen moest doden.
Stefaan van Biesen Guardainfantes II
De geschiedenis van het fort is ook een stukje van de familiegeschiedenis van de kunstenaar. Rond 1600 hebben zijn voorouders vanuit Noord-Nederland zich gevestigd in de Vlaamse stad Gent. Door de Spaanse bezetting is er Spaans bloed in de familie gekomen. De installatie was een hommage aan zijn Spaanse overgrootmoeders. Het beeld van schuilen onder grootmoeders rok is een metafoor voor ?terug naar de oorsprong?. Het fort was, in de ogen van de kunstenaar, een dikke stenen huid die je beschermt tegen gevaar van buiten. De getoonde hoepelrok was een ruimte waar je je in kon verstoppen voor de buitenwereld. Het was een observatiepost van waaruit je de wereld kon bespieden of trachten te doorgronden.
Vadim Vosters Project Ellewoutsdijk
De wisselwerking tussen binnen en buiten is expliciet aanwezig in de architectuur van het fort. Dit maakte deel uit van het statement van de kunstenaar: de onmogelijkheid om een grens te duiden. Het werk verwees naar de absurditeit van grenzen, die een onderwerp afbakenen. Het was een doeltreffende grens. Een grens die door middel van een objectief een onderwerp maakte. Daarom was de overgang van één grens naar de ander een belangrijke stap. Angst om over te steken; om er doorheen te gaan of meer. De duisternis maakt deel uit van een grens tussen het licht, tussen het zichtbare en het onzichtbare. De grens was een essentieel deel van de installatie.
Vijf minuten wandelen buiten het fort, bij het haventje van w.s.v. Ellewoutsdijk aan de Westerschelde stond pal aan het water naast de kleedhokjes een donkergrijze Volvo 740 geparkeerd. Het publiek werd uitgenodigd daarin plaats te nemen en over de Westerschelde uit te kijken. In de auto was live het marifoonverkeer te volgen tussen scheepsverkeerspost Terneuzen en de passerende schepen: Shipspotting als een eigentijdse vorm van kustbewaking.
De kunstenaar is geboren in Terneuzen en is opgegroeid op een binnenvaartschip. Pal aan de overkant op de zeedijk heeft hij uren zitten vissen, kijkend naar deze kant. Zijn vader heeft ook gevaren op de sleepboten die de grote zeeschepen de Westerschelde binnen leiden. Deze ervaringen waren de aanleiding voor dit werk.
De wandeling over de dijk langs het haventje, de plek waar de auto stond en het uitzicht waren onderdeel van het werk. Het zette ertoe aan om de aandacht naar buiten te brengen, naar een bewuste observatie van de omgeving. Daarbij was het ook een aanleiding om te genieten van de prachtige omgeving.
Florentijn Hofman Nederland-België/België-Nederland
De eerste keer dat de kunstenaar bij het fort was merkte hij dat de wind eigenlijk altijd aanwezig is.
Dit resulteerde in een beeld waarin hij met die factor speelt. Hij had een nieuwe vlag gecreëerd uit de twee bestaande vlaggen van Nederland en België. Door de wind zag je af en toe de achterkant mee doen met de voorkant, hierdoor kreeg je een glimp te zien van wat achter de zichtbare vlag schuilde. De andere kant kon je alleen maar zien als je ver genoeg omliep. Als de zon achter de vlag stond zag je een nieuwe vlag verschijnen: een vlag met negen vlakken.
Marcelle van Bemmel Jump
De soldaten in een kazemat zaten zich vaak urenlang te vervelen maar moesten plotseling alert zijn als er een gevecht dreigde. De spanning tussen die twee gemoedstoestanden werd voelbaar in de installatie van de kunstenaar. Over de lengte van de verduisterde ruimte was een brede strook water aangelegd. Zes levensgrote figuren die door hun stilering deden denken aan de schilderingen van krijgers op klassieke Griekse vazen werden in hoog tempo één voor één aangelicht waardoor de indruk werd gewekt dat er een man over de gracht sprong. De sprong ging heel snel en achteraf vroeg je je af of je het wel echt gezien had.
Broos (Zeger Reyers & Pietertje van Splunter) Back-up
Back-up was een in een legertent beschutte uitkijkpost van waaruit twee andere uitkijkposten van het fort geobserveerd konden worden. De bezoeker observeerde de uitkijkposten, en de observanten die één van de twee posten konden bezetten, van achter. De uitkijkposten hebben beide een ander uiterlijk die hun oorsprong vindt in de verschillende functies, die gekoppeld zijn aan beider verschillende geschiedenis. De oudste is daadwerkelijk een onderdeel van het fort, een aanbouw door de Duitsers tijdens de bezetting, niet voor bezoek toegankelijk. De jongste is geplaatst door Natuurmonumenten en kijkt uit over de Westerschelde. Een moderne toeristische variant. 'Back - up' richtte zich op de wijze waarop een functionele uitkijkpost nooit zou kunnen bestaan, je zou kunnen zeggen dat 'Back - up' naar binnen keek en een wezenlijke onderdeel van het Fort zelf liet zien, het zei iets over het vroegere en huidige gebruik van het gebied.
Menno de Nooijer Boomboot
De twee stammen stonden naast of tegenovert elkaar, maar waren stukken uit dezelfde boom. Het is cypressenhout afkomstig uit Parakila op Lesbos. In vroeger tijden bouwde men oorlogsschepen met hout uit het Middellandse zeegebied. De kunstenaar vond hierom Grieks hout heel toepasselijk. Op/uit de stammen was een bootje gezaagd met een kettingzaag. De schelpen kwamen uit Yrseke. De twee stammen stonden naast elkaar als Nederland en België, omdat Nederland en België vroeger een eenheid vormden en dezelfde wortels hebben. Maar ze staan ook tegenover elkaar, zoals vlak na de afscheiding van België in 1830 of zoals vandaag de dag wanneer het over de uitdieping van de Westerschelde gaat.
Wies de Bles Ochtendgloren
De kunstenaar werd in de onderwater gelopen cel geraakt door de ingetogen stilte, de nachtelijke duisternis en het doodse water. Hier is het idee voor het kunstwerk geboren. Zij wilde als een bezielende kracht de materie tot leven wekken, door het eerste licht van de dag te weerspiegelen. Door het keerpunt in de tijd vast te leggen, zoals de nacht overgaat in de dag, eb in vloed, het leven in de dood, is er een hoopvolle spanning ontstaan wat er in de toekomst zal komen.
Martin Mc Namara Endlessness
De monumentale leegte van de kazemat wordt vormgegeven door een ogenschijnlijke lichte bakstenen overkoepeling. In deze ijle ruimte werd de leegte geaccentueerd door de strakke lijn van de slagboom, die de ruimte wilde begrenzen, maar ook door zijn vorm doorgang wilde bieden. Het gesloten hekwerk gaf nog eens op paradoxale wijze deze leegte aan.
Tamara Dees Schepen gaan
Door een kijker werd door middel van spiegels een gezichtsbedrog gecreëerd. Door twee spiegels tegen elkaar in een hoek te plaatsen liep het beeld niet precies door, maar verdween er een gedeelte. Hiermee werd de illusie gecreëerd dat schepen aan kwamen varen en op een bepaald punt verdwenen, zoals bijvoorbeeld in de Bermudadriehoek.
Reniere & Depla Mors putativa
In 1831 bouwde de stadsarchitect van Den Haag op de burgerlijke begraafplaats een ?schijndodenhuis?. De ultieme angst voor het ongekende, in casu het begrip 'schijndood', was toen een realiteit. In afwachting van een definitieve teraardebestelling werd een overledene, tijdens een wachtperiode van enkele dagen, opgebaard en voorzien van een waarschuwingssysteem met bellen die een eventueel ?ontwaken? aan de omgeving kenbaar maakte. In 1830 scheidde België zich af van de Nederlanden. Angst voor het ongekende lag aan de oorzaak van het bouwen van het fort Ellewoutsdijk. Een verder nooit gebruikte constructie die verder leeft in zijn wachtperiode als een schijndode realiteit.
Linda Molleman In de knop gebroken
In de kazemat werd langs weerszijden van één van de schietgaten op regelmatige afstand het plafond door middel van rode elastieken met de grond verbonden. De lange gang naar het schietgat was vrij. Op het einde van de lange gang hing voor het schietgat een beukenboompje met de wortels naar boven gericht, waarvan de knoppen vervangen waren door kogels. De rode elastieken vibreerden en trilden wanneer men er doorheen liep. Ze gaven de spanning, de angst en de psychische druk van de soldaat weer op weg naar het schietgat vanwaar hij mensen moest doden.
Stefaan van Biesen Guardainfantes II
De geschiedenis van het fort is ook een stukje van de familiegeschiedenis van de kunstenaar. Rond 1600 hebben zijn voorouders vanuit Noord-Nederland zich gevestigd in de Vlaamse stad Gent. Door de Spaanse bezetting is er Spaans bloed in de familie gekomen. De installatie was een hommage aan zijn Spaanse overgrootmoeders. Het beeld van schuilen onder grootmoeders rok is een metafoor voor ?terug naar de oorsprong?. Het fort was, in de ogen van de kunstenaar, een dikke stenen huid die je beschermt tegen gevaar van buiten. De getoonde hoepelrok was een ruimte waar je je in kon verstoppen voor de buitenwereld. Het was een observatiepost van waaruit je de wereld kon bespieden of trachten te doorgronden.
Vadim Vosters Project Ellewoutsdijk
De wisselwerking tussen binnen en buiten is expliciet aanwezig in de architectuur van het fort. Dit maakte deel uit van het statement van de kunstenaar: de onmogelijkheid om een grens te duiden. Het werk verwees naar de absurditeit van grenzen, die een onderwerp afbakenen. Het was een doeltreffende grens. Een grens die door middel van een objectief een onderwerp maakte. Daarom was de overgang van één grens naar de ander een belangrijke stap. Angst om over te steken; om er doorheen te gaan of meer. De duisternis maakt deel uit van een grens tussen het licht, tussen het zichtbare en het onzichtbare. De grens was een essentieel deel van de installatie.
Historie
In 1648 bij de Vrede van Munster, het einde van de Tachtigjarige Oorlog, kreeg de Republiek der Verenigde Nederlanden het recht om ? in geval van oorlogsdreiging ? de vaart van schepen van de Zuidelijke Nederlanden op de Schelde te beletten. De Zuidelijke Nederlanden behoorden namelijk in die dagen tot Spanje. In 1815 werden de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden weer verenigd tot één koninkrijk. Hierdoor verloor de Schelde zijn status als grensrivier. Echter de vereniging van de beide Nederlanden was voor korte duur. In 1830 scheidde België zich alweer af van Nederland, o.a. vanwege de verschillen in taal en religie. De Zuidelijke Nederlanden waren overwegend katholiek, terwijl de Noordelijke Nederlanden voor tweederde protestant waren. In de Zuidelijke Nederlanden werd weliswaar de Vlaamse variant van het Nederlands gesproken, echter men was toch meer op het Frans gericht.
De Nederlandse regering was na de afscheiding bang dat bij oorlogsdreiging schepen van vreemde mogendheden de Schelde op konden varen richting Antwerpen, waardoor de neutraliteit van Nederland in gevaar zou komen. Hierom werd een verdedigingssysteem ontworpen, bestaande uit een reeks forten langs de Westerschelde. Een van deze forten is het Fort Ellewoutsdijk.
De geschiedenis van de afscheiding van België en de verdediging tegen vreemde mogendheden is het onderwerp voor de tentoonstelling in en rondom het Fort Ellewoutsdijk.
De expositie vond plaats van 9 juli t/m 2 oktober 2006 in Fort Ellewoutsdijk aan de Fortweg te Ellewoutsdijk. Daar waren de kunstwerken dagelijks van 10.00 tot 17.00 uur te bezichtigen.
De Nederlandse regering was na de afscheiding bang dat bij oorlogsdreiging schepen van vreemde mogendheden de Schelde op konden varen richting Antwerpen, waardoor de neutraliteit van Nederland in gevaar zou komen. Hierom werd een verdedigingssysteem ontworpen, bestaande uit een reeks forten langs de Westerschelde. Een van deze forten is het Fort Ellewoutsdijk.
De geschiedenis van de afscheiding van België en de verdediging tegen vreemde mogendheden is het onderwerp voor de tentoonstelling in en rondom het Fort Ellewoutsdijk.
De expositie vond plaats van 9 juli t/m 2 oktober 2006 in Fort Ellewoutsdijk aan de Fortweg te Ellewoutsdijk. Daar waren de kunstwerken dagelijks van 10.00 tot 17.00 uur te bezichtigen.
Info
0118-611443 of info@cbkzeeland.nl
0118-611443 of info@cbkzeeland.nl